16 EKİM DÜNYA GIDA GÜNÜ
Gıda, insanlar tarafından yenilen, içilen ve yenilmesi, içilmesi beklenen işlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş her türlü maddeyi ifade eder. Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır. Beslenme canlıların yaşamının her döneminde vazgeçilmez temel gereksinmelerindendir. Bu gereksinimin besinlerle karşılanması açısından güvenli besin tüketimi bir zorunluluktur.
Güvenilir besin, temiz, bozulmamış ve içinde sağlığa zararlı maddeler bulundurmayan besindir. Güvenilir besinin elde edilebilmesi için hasattan tüketime kadar olan üretim zincirinde besinin çeşitli kaynaklardan kirlenmesinin önlenmesi gerekir.
Tarım-gıda sistemi hayatımızın her anında içerisinde yer aldığımız bir sistemdir. Her bir besini tükettiğimizde bu sisteme dahil oluruz. Seçtiğimiz gıdanın üretim, hazırlama, pişirme ve saklanma şekli bizi bir tarımsal gıda sisteminin işleyişinin ayrılmaz ve aktif bir parçası haline getirmektedir. 2050 yılına kadar 10 milyar insanı besleyebilecek sürdürülebilir tarım-gıda sistemlerine ihtiyacımız bulunmaktadır.
Sürdürülebilir bir tarım-gıda sistemi; yeterli, besleyici ve güvenli çeşitli gıdaların herkes için uygun bir fiyata mevcut olduğu, hiç kimsenin aç olmadığı veya herhangi bir yetersiz beslenmeden muzdarip olmadığı bir sistemdir.
Dünyada 3 milyar insan (tüm populasyonun %40’ı) sağlıklı bir beslenme şeklini karşılayamamaktadır.
2019 yılından itibaren yaşanan COVID-19 salgını, tüm dünyada bu konuda acil bir rota değişikliğine ihtiyaç olduğunun altını çizdi. Bu süreçte yoksulluk arttı, özellikle şehirde yaşayan insanlar besin stoklarını artırdı ve milyonlarca insan acil gıda yardımına ihtiyaç duydu. Tüm bu artan ihtiyaca rağmen iklim değişikliği gibi sorunlarla uğraşan çiftçilerin hasatlarını satışları zorlaştı.
Çözüm olarak ise; hükümetlerin hem eski politikaları yeniden düzenlemeleri hem de uygun fiyatlı besleyici gıdaların sürdürülebilir üretimini teşvik eden ve çiftçi katılımını teşvik eden yeni politikaları benimsemeleri gerekmektedir. Politikalar üreticide gelişimi ve yeniliği teşvik etmeli, kırsal gelirleri artırmalı, küçük toprak sahiplerine güvenlik ağları sunmalı ve iklime dayanıklılık sağlamalıdır.
Ayrıca eğitim, sağlık, enerji, sosyal koruma, finans gibi gıda sistemlerini etkileyen alanlar arasındaki çoklu bağlantıları göz önünde bulundurmak ve birbirine uygun çözümler üretmek gerekmektedir. Özellikle özel sektörün bu konudaki araştırmaları yatırım konusunda ve güçlü destekle desteklenmeleri gerekmektedir.
Güvenilir Gıda İçin 5 (Beş) Anahtar:
1.Temizliğe önem verin
• Yemek yapmaya başlamadan önce de, yemek hazırlarken de ellerinizi sık sık yıkayın.
• Tuvaletten çıktıktan sonra ellerinizi mutlaka yıkayın.
• Yemek hazırlarken kullandığınız aletleri ve tezgâhı temizleyerek mikroplardan arındırın.
• Mutfağınızı ve yiyeceklerinizi zararlı böcek, haşere ve diğer hayvanlardan koruyun.
Toprakta, suda, hayvanlarda ve insanlarda pek çok tehlikeli mikrop bulunur. Bu mikroplar eller, temizlik bezleri ve özellikle doğrama tahtası gibi mutfak aletleriyle taşınır; biz farkına bile varmadan yiyeceklerimize bulaşıp, gıda kaynaklı zehirlenmelere ve hastalıklara neden olur.
2.Pişmiş ve çiğ gıdaları ayrı tutun
• Et, tavuk, balık gibi çiğ yiyecekleri diğer gıdalarla temas ettirmeyin.
• Bıçaklar, doğrama tahtaları gibi mutfak aletlerini çiğ yiyeceklerde kullandıysanız, başka yiyeceklerde kullanmayın.
• Yenmeye hazır gıdaların çiğ gıdalarla temasını engellemek için kapalı uygun kaplarda saklayın.
Özellikle et, kümes hayvanları, deniz ürünleri gibi çiğ gıdalar ve bunların sularında tehlikeli mikroplar olabilir. Bu tehlikeli mikroplar yemek hazırlama ya da saklama esnasında diğer gıdalara da bulaşabilirler.
3.İyice pişirin
• Özellikle et, tavuk, yumurta ve balık gibi gıdaları iyice pişirin.
• Çorba ve sulu yemekleri tamamen piştiğinden emin olana dek kaynatın (70 °C). Et ve tavuğun suyu kanlı değil, berrak olmalıdır.
• En iyisi termometre kullanmaktır.
• Pişmiş yemeği tekrar ısıtırken tamamen ısınmasına dikkat edin.
Doğru pişirerek, yiyeceklerdeki tehlikeli mikropların hemen hepsini yok edebiliriz. Yapılan araştırmalar 70 °C’ye k adar ısıtılan gıdaların yenmesinin güvenli olduğunu göstermektedir. Özellikle kıyma, rosto, iri kemikli et parçaları ve bütün tavuk pişirirken buna dikkat edin.
4.Yiyeceklerinizi doğru ısıda saklayın
• Pişmiş yemekleri oda ısısında 2 saatten fazla bırakmayın.
• Tüm pişmiş ve bozulabilir yiyecekleri hemen buzdolabına koyun (buzdolabının içi 0-4°C olmalıdır).
• Pişmiş yemekler tabağa koyana dek sıcak tutulmalıdır (60 °C üzerinde).
• Yiyecekleri buzdolabında bile olsa uzun süre saklamayın.
• Donmuş gıdaları oda ısısında bekleterek çözmeyin.
Oda ısısında bırakılan yiyeceklerde mikroplar hızla ürer. 0-4 °C arasında ve 60 °C’deki sıcakta ise mikroplar üremez ya da üremesi yavaşlar.
5.Temiz su, temiz malzeme kullanın
• Temiz su kullanın.
• Ezik, çürük olmayan taze gıdaları seçin.
• Pastörize süt gibi, mikrop arındırma işlemlerinden geçmiş gıdaları seçin.
• Çiğ tüketilecek sebze ve meyveleri iyice yıkayın.
• Son kullanma tarihi geçen gıdaları yemeyin.
Su ve buz da dâhil, ham mamullere tehlikeli mikroplar ve kimyasal maddeler bulaşmış olabilir. Hasarlı ve yumuşamış yiyeceklerde zehirli kimyasal maddeler oluşabilir. Çiğ malzemeyi özenle seçmek ya da sadece yıkamak ve soymak gibi basit önlemler tehlikeyi en aza indirir.
Ayrıca Koronavirüsün gıdalarla bulaştığına dair bir bulgu olmasa da gıda hazırlama süreçlerinde temizliğin en üst düzeyde sağlanması, et ürünleri başta olmak üzere; pişen tüm yiyeceklerin yüksek iç sıcaklığa erişmesi yani iyi pişirilmesi oldukça önemlidir.
Kaynak: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-anasayfa.html
TEKİRDAĞ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ